ИЛИНДЕН - ИЛИНДЕНЦИТЕ СО МАКА ГО УЧЕЛЕ БУГАРСКИОТ ЈАЗИК

  Или: Бугарски документи за постоењето на македонското национално чувство во периодот околу Илинденското востание.

Имено, големобугарските пропагандисти честопати тврдат дека наводно сите илинденци себеси се декларирале како “Бугари” и слично. Меѓутоа, емпириката зборува дека не само што во периодот во и околу Илинденското востание имало сосема јасни македонски национални пројави кај бројни илинденци, туку и дека постојат бројни бугарски документи од тоа време кој дури и предупредуваат на опасноста по бугарштината од страна на македонските националисти! Жално е што овие документи денес се кријат од пошироката јавност во Бугарија. Во овој напис ќе спомнеме некои од нив.       Се работи за писмата што Ефтим Спространов му ги упатил на бугарскиот министер-претседател Р. Петров во времето непосредно по Илинденско востание. Инаку, Ефтим Спространов бил во дослух со бугарскиот политички врв (еден вид бугарски шпион уфрлен меѓу илинденците) и во своите тајни писма, упатувани до бугарскиот политички врв во врска со македонското дело, сосема јасно ги опишувал состојбите околу пројавите на македонската национална свест кај припадниците на нашиот народ од почетокот на овој век. Така, на пример, во писмото до бугарскиот премиер Петров во врска со зачестените манифестации на македонското национално самосознание во тој (ноември 1903 година) Спространов меѓу другото пишува: Како што гледате господине Министер-претседателе, ваквите идеи што веќе нашироко се прифаќаат од македонското население, не се ни малку за потценување за да не им се посвети големо внимание. Ако притоа додадам дека пропагаторите на македонскиот сепаратизам се зафатиле мошне студиозно и со ентузијазам да печатат книги, речници, читанки, историски учебници и граматика на македонски јазик, тогаш можете да ја сфатите пореално опасноста за бугарштината во Македонија. Убеден сум дека за мошне кратко време, освен тенкиот слој на македонската интелигенција школувана во бугарските училишта, народот ќе го отфрли бугарскиот јазик и ќе го прифати македонскиот, односно мајчиниот, бидејќи ќе нема потреба да го учи, како што со мака го прави тоа со бугарскиот јазик (подвлекувањата се мои, з. м.)!

 

Значи гледаме дека постои бугарски документ во кој се потврдува вистината дека бугарскиот јазик за тогашните Македонци бил неразбирлив, па со ова испаѓаат смешни тврдењата на големобугарските пропагандисти дека наводно јазикот на илинденците бил “бугарскиот” и слично. Веќе на 24. 11. 1903 година Ефтим Спространов упатил друго писмо до бугарскиот премиер Петров, од чија содржина, не само што се гледа фактот дека во екот на Илинденското востание се правеле подготовки за списанија и весници на македонски (а не на бугарски) јазик, туку и Спространов отворено изјавува дека т. н. македонски сепаратизам незапирливо продолжува да се шири наспроти волјата на бугарската влада и пропаганда.

 

Така, тој на бугарскиот премиер меѓу другото му напишал: “...Но ме чуди и Вашиот став бескомпромисно да се борите против секаков македонски сепаратизам. Веројатно имате и државнички план за неговата ликвидација... Вашите забелешки дека не сум служел чесно на државата од која сум примал плата, посебно ме жалостат. Што се однесува за моето пишување во списанијата и весниците на македонско наречје, тоа го правев од едноставна цел да им се приближам на сепаратистите за да можам поподробно да се зпознам со нивната дејност. Ако притоа резултатот од таквата моја дејност го оценувате како штетен за бугарското дело во Македонија, јас не сум виновен, бидејќи тие списанија и весници ќе излегуваат на македонското наречје и без мои статии и творби, како што и сепаратистичкото движење и натаму ќе се шири, го сакале ние тоа или не.”

 

Во продолжение на истото писмо Спространов напишал нешто што слободно може да претставува одраз и на денешниве односи помеѓу Македонија и Бугарија: “Ваквиот развој на настаните во врска со македонското национално движење не треба да Ве чуди, господине министер-претседателе... Затоа кога Ви пишував дека е можеби подобро за Вашата влада да ги има предвид опасностите што се јавуваат од македонското национално движење и да биде прва, а не последна, што ќе ја сообрази својата државна политика со националните тенденции на Македонците, мислев пред се на идните односи меѓу двете земји”.

 

Освен децидната содржина на овие писма, кои јасно сведочат за масовното постоење на македонско национално чувство во Илинденскиот период, малку е познато и дека во времето од пред крајот на Илинденското востание во Македонија биле направени обиди за отварање на македонски училишта.